فایل تصویری برای این مطلب موجود نیست
بسم الله الرحمن الرحیم
اللهمّ صلّ علی محمّد و آله الطیبین الطاهرین و العن أعدائهم أجمعین
پیام غدیر(2)
ابلاغ ولایت؛ دستور بزرگ الهی
وَأُقِرُّلَهُ عَلی نَفْسی بِالْعُبُودِیَّةِ وَ أَشْهَدُ لَهُ بِالرُّبُوبِیَّةِ، وَأُؤَدّی ما أَوْحی بِهِ إِلَی حَذَراً مِنْ أَنْ لا أَفْعَلَ فَتَحِلَّ بی مِنْهُ قارِعَةٌ لایَدْفَعُها عَنّی أَحَدٌ وَإِنْ عَظُمَتْ حیلَتُهُ وَصَفَتْ خُلَّتُهُ - لاإِلاهَ إِلاَّهُوَ - لاَنَّهُ قَدْ أَعْلَمَنی أَنِّی إِنْ لَمْ أُبَلِّغْ ما أَنْزَلَ إِلَی (فی حَقِّ عَلِی) فَما بَلَّغْتُ رِسالَتَهُ، وَقَدْ ضَمِنَ لی تَبارَکَ وَتَعالَی الْعِصْمَةَ (مِنَ النّاسِ) وَ هُوَالله الْکافِی الْکَریمُ؛ فَأَوْحی إِلَی: (بِسْمِ الله الرَّحْمنِ الرَّحیمِ، یا أَیُهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ - فی عَلِی یَعْنی فِی الْخِلاَفَةِ لِعَلِی بْنِ أَبی طالِبٍ - وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَالله یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ).
و اکنون به عبودیت خویش و پروردگاری او گواهی می‌دهم؛ و وظیفه خود را در آن چه وحی شده انجام می‌دهم مباد که از سوی او عذابی فرود آید که کسی توانایی دور ساختن آن را از من نداشته باشد هر چند توانش بسیار و دوستی اش (با من) خالص باشد - معبودی جز او نیست - چرا که اعلام فرموده اگر آن چه (درباره‌ی علی) نازل کرده به مردم نرسانم، وظیفه رسالتش را انجام ندادهام و خداوند تبارک و تعالی امنیت از [آزار] مردم را برایم تضمین کرده و البته که او بسنده و بخشنده است. پس آنگاه خداوند چنین وحی ام فرستاد: «به نام خداوند بخشنده مهربان. ای فرستاده ما! آنچه از سوی پروردگارت درباری علی و خلافت او بر تو فرود آمده بر مردم ابلاغ کن، وگرنه رسالت خداوندی را به انجام نرسانده ای؛ و او تو را از آسیب مردمان نگاه می‌دارد.»
مأموریت ابلاغ ولایت
رسول گرامی اسلام منظور از مأموریت خویش در آیه 67 سوره مبارکه مائده را بیان ولایت علی بن ابیطالب علیه السلام عنوان میکند. بنابراین شکی نیست که این آیه درباره ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام است اگر چه نامی از آن حضرت در آیه نبرده شده است اما تصریح پیامبر گرامی اسلام هر نوع ابهامی را درباره مفاد آیه از بین میبرد.
(نکته: قرآن کلام خداوند متعال است که نیاز به تفسیر دارد. وجود مقدس رسول گرامی اسلام و اهل بیت آن حضرت مفسّران واقعی کلام وحی هستند و برای درک صحیح آیات الهی باید سراغ روایات وارد شده در تفسیر آیات رفت. رسول گرامی اسلام به صراحت آیه شریفه را در مورد ولایت علی بن ابیطالب علیه السلام تفسیر میکند تا تمامی مسلمانان در تمامی دورانها اطلاع یابند که اگر چه نامی از ولایت امام علی علیه السلام در آیه شریفه نبرده شده است اما روح آیه همان ولایت امیرالمؤمنین است.)
تهدید در صورت عدم ابلاغ
در آیه شریفه هم تهدید است و هم وعده؛ تهدید به اینکه ابلاغ نکردن مأموریت جدید از سوی پیامبر اسلام موجب از بین رفتن تمامی تلاشهای آن حضرت در راستای تبلیغ دین الهی خواهد شد. (وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ) البته در خطبه وجه تهدید به صورت دیگری نیز بیان شده است: (حَذَراً مِنْ أَنْ لا أَفْعَلَ فَتَحِلَّ بی مِنْهُ قارِعَةٌ لایَدْفَعُها عَنّی أَحَدٌ وَإِنْ عَظُمَتْ حیلَتُهُ وَصَفَتْ خُلَّتُهُ) که حضرت نتیجه عدم ابلاغ مأموریت جدید را نازل شدن بلایی میداند که هیچ کس توانایی دفع این بلا را نخواهد داشت. در سوی مقابل، پروردگار متعال در برابر این تهدید، به پیامبر خود وعده داده است تا او را در مقابل مردم حفظ کند.(وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ)
نشانههای عظمت دستور الهی در غدیر
تهدید و وعده الهی بیانگر مهم بودن دستوری است که خداوند تبارک و تعالی پیامبر خود را مأمور ابلاغ آن به مردم کرده است؛ عظمت داستان غدیر از اینجا پیداست که وجود مقدس پیامبر گرامی اسلام با وجود آنکه در آغاز رسالت خود به مقابله عملی با افکار جاهلی پرداخته و شعار توحید را در مقابل فرهنگ بتپرستی سر داد اما آن حضرت چنین تهدید و وعدهای را از سوی خداوند متعال دریافت نکرده بود. بنابراین دستور جدید بسیار با اهمیّتتر از پیامهای ابتدای رسالت است.
دلیل دیگر بر عظمت مأموریت جدید اینکه پیامبر اسلام سخن از نازل شدن عذاب بر وی در صورت تخلّف از این دستور الهی میدهد: (حَذَراً مِنْ أَنْ لا أَفْعَلَ فَتَحِلَّ بی مِنْهُ قارِعَةٌ لایَدْفَعُها عَنّی أَحَدٌ) پیامبری که تمامی توان خود را در راستای اعتلای حق و تبلیغ دین الهی بکار گرفته است اکنون با تعلل ورزیدن در انجام یک دستور مستحق عذاب الهی در حدّ بسیار بالا میشود.
ترس پیامبر در غدیر
تضمین به حفظ پیامبر حاکی از آن است که آن حضرت در ابلاغ این دستور الهی، بیم و خطری را احساس میکند و چه بسا آن حضرت بنا داشت ابلاغ آن را تا زمان مناسب دیگری به تعویق بیندازد اما خداوند متعال با توجه به اهمیّت فوق العاده این مسأله با لحن تهدیدآمیزی پیامبر خود را مأمور به ابلاغ میکند. روشن است که بیم پیامبر اسلام، خطر جانی نبوده است چرا که آن حضرت برای تبلیغ دین آسمانی در مدت 23 رسالت تمام توان خود را بکار گرفت و در هر لحظه برای جانفشانی در این مسیر آمادگی کامل داشت. بنابراین خطری که در این آیه و این بخش از خطبه غدیر آمده است فراتر از خطر جانی است.
به نظر میرسد منظور خطر از بین رفتن دین باشد؛ با وجود آنکه نبی مکرم اسلام در موارد متعدد و در طول زمانهای متمادی، علی بن ابیطالب علیه السلام را به عنوان وصی و جانشین خود معرّفی کرده بود اما آن حضرت بیم آن را داشت که ابلاغ این مأموریت مهم در این زمان و در این مکان موجب از بین رفتن دین شود؛ زیرا اگر تبلیغ چنین مأموریت مهمّ در زمان مناسب خود صورت نگیرد زمینه بهانهجوییها فراهم شده و در عمل تلاشهای صورت گرفته آن حضرت را بینتیجه میساخت. (1) اما پرودگار متعال زمان ابلاغ این دستور مهم را و مکان اعلان آن را برای پیامبر خود معیّن کرده و او را مأمور به ابلاغ کرده است.
پی نوشت:
1. ر.ک تفسیر المیزان6: 44
