شبهات غدیر خم؛
بررسی شبهه قرار گرفتن آیه اکمال در بین احکام خوردنی‌ها

یکی از آیاتی که در رابطه با واقعه عظیم غدیرخم و ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام نازل شده است آیه سوم سوره مائده معروف به آیه اکمال دین است: «الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا»(1) که بعد از اعلام جانشینی و ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام در روز غدیر، نازل شد و مهر تأییدی بر جاودانگی دین اسلام و کامل شدن این دین با ولایت و جانشینی امیرالمؤمنین علیه السلام بود، دشمنان و مخالفین با وجود روایات و گزارشات تاریخی معتبر درباره شأن نزول و محل نزول این آیه شریفه، به جهت عناد و دشمنی، شبهاتی مطرح کرده اند از جمله اینکه صدر و ذیل این آیه در مورد حلال و حرام های مربوط به خوردنیهاست از اینرور قسمت میانی این آیه که ادعا می شود در روز غدیر نازل شده است نیز باید با ما قبل و بعد خود مرتبط باشد و به همین جهت ربطی به مسأله ولایت و جانشینی امیرالمؤمنین علیه السلام ندارد.
به این شبهه چند جواب می توان داد:
1. تمام شأن نزولهایی که در روایات و تفاسیر شیعه و اهل سنت در مورد این آیه ذکر شده است، به همین قسمت از آیه مربوط است نه تمام آیه از ابتدا تا انتها حال چه شأن نزول آیه روز عرفه باشد (که برخی ادعا کرده اند) و چه روز غدیر خم باشد(که مشهورترین قول است) از جمله قائلین و ناقلین این مطلب: 1- خطیب بغدادی (2) 2- ابن عساکر(3) 3- ابن کثیر (4) 4- سیوطی(5) 5- ابن مغازلی(6) 6- ابراهیم جوینی(7) اینها تعدادی از کسانی هستند که یا قائلند این آیه در روز غدیر نازل شده است یا گزارش و روایت آن را نقل کرده اند.
2. از طرفی شبهه کنندگان می گویند این بخش از آیه باید با ماقبل و بعد خود مرتبط باشد و سیاق آیه نباید به هم بخورد حال سؤال این است اگر این قسمت میانی آیه را برداریم آیا ارتباط قبل و بعد آن به هم میخورد؟ قطعا خیر زیرا ما بعد این آیه کاملا مرتبط با صدر آیه است به همین جهت مشخص است که این قسمت میانی آیه یک مطلب جدا از قبل و بعد خود است.
3. کلمه «الیوم» در آیه شریفه اشاره به یک روز مشخص و معینی می کند که دارای چند ویژگی است: 1- ناامید شدن کافران(يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ ) 2- رفع ترس از کفّار (فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْن‏) 3- کامل شدن دین(أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ) 4- تمام شدن نعمت الهی ( وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي) 5- راضی شدن به دین اسلام به عنوان دین منتخب(وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلَامَ دِينًا) حال باید دید چه روزی است که این ویژگیها را داراست. آیا حرام شدن خوردن خون،مردار، خوک و گوشت حیوان ذبح شده برای غیر خدا، حیوان خفه شده و پرت شده از کوه،و غیره ، موجب کامل شدن دین و ناامیدی کافران می شود؟ آیا این امر تمام شدن نعمت الهی است؟ آیا این کارها موجب رفع ترس از کفار می شود؟ از طرفی این احکام قبلا در آیات مختلف دیگری نیز بیان شده بود:1- سوره بقره آیه 173(إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزيرِ وَ ما أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّه‏) 2- سوره نحل آیه 115(إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزيرِ وَ ما أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِه‏) 3- سوره انعام آیه 145 (قُلْ لا أَجِدُ في‏ ما أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّماً عَلى‏ طاعِمٍ يَطْعَمُهُ إِلاَّ أَنْ يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَماً مَسْفُوحاً أَوْ لَحْمَ خِنزيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقاً أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِه‏) و در سوره مائده فقط دو سه مورد دیگر از گوشتهای حرام اضافه شده است و آیا این چند مورد جزئی که کلمه «میته» و «فسق» در آیات قبلی نیز شامل آنها می شود موجب اکمال دین و ناامیدی کفار می شود؟
4. و در مورد قرار گرفتن این بخش از آیه در میان آیات مربوط به حلال و حرامهای مربوط به خوردنیها نیز باید گفت با توجه به اهمیت این روز که دارای ویژگی های مهمی است که در بالا ذکر شد و موجب طمع دشمنان در نابود کردن ادله و مدارک مربوط به آن روز مهم می شود، از اینرو این کار موجب بقای آن آیه و عدم تحریف و یا حذف آن آیه میشود. همانند آیه تطهیرکه در شأن اهل بیت علیهم السلام است و بیانگر عصمت ایشان می باشد در میان آیات مربوط به زنان پیامبرگنجانده شده است تا از خطر حذف و تحریف در امان بماند. زیرا در جاهای مختلف زمانی که پیامبر قصد داشتند صراحتا در مورد ولایت و امامت امیرالمؤمنین علیه السلام و ائمه بعدی سخنی بگویند یا مطلبی را مکتوب کنند، دشمنان به دنبال حذف و از بین بردن آن بودند همانند حدیث دوات و قلم که از نوشته شدن آن جلوگیری کردند و اجازه ندادند پیامبر خدا، امامت و جانشینی امیرالمؤمنین علیه السلام را مکتوب کنند یا حدیث معروف «انا مدینه العلم و علی بابها» که به طرق محتلف دنبال تحریف و انکار آن بودند و بعضا نیز اضافاتی به آن افزودند.(8) و موارد مختلف دیگر.
با توجه به آنچه ذکر شد یکی از آیاتی که به نقل روایات و گزارشات معتبر شیعه و سنی در مورد روز غدیر و اعلان امامت و جانشینی امیرالمؤمنین علیه السلام، نازل شده است آیه اکمال دین است که با امامت آنحضرت دین الهی کامل شد و نعمت الهی بر بندگانش تمام شد و در نتیجه دشمنان و کفار از نابود شدن دین اسلام ناامید شدند و این امر موجب رضای الهی شد.
1- سوره مائده آیه 3.
2- تاریخ بغداد ج 8 ص 284.
3- تاریخ دمشق ج 42 ص 234.
4- تفسیرالقرآن العظیم، ج 3 ص 25.
5- الدر المنثور، ج 2 ص 259.
6- مناقب امیرالمؤمنین علیه السلام، ص 69.
7- فرائد السمطین ج 1 ص 73.
8- الصواعق المحرقه ج 1 ص 87. ابن حجر می گوید: اگر کسی بگوید پیامبر فرموده است«من شهر علمم و علی(علیه السلام) درِ آن است» و این حدیث دلالت بر اعلمیت علی (علیه السلام) می کند ما میگوییم که ابوبکر هم محراب این شهر است.! یعنی به راحتی این روایت را تحریف می کند و افراد دیگری را به آن اضافه می کند در حالیکه این روایت جزو روایتهای متواتر در کتب اهل سنت است.