بسم الله الرحمن الرحیم
اَلْحَمْدُ لِلهِ بِجَمِیعِ مَحَامِدِهِ كلِّهَا عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ؛ ستایش خدای را با همه ستودنی‌هایش، بر تمام نعمت‌هایش.
حمد بی پایان
در این فراز از دعای افتتاح، خداوند متعال حمد می¬ شود ولی این حمد بسیار فراگیر است و کامل ترین ستایش خداوند متعال را در بردارد چرا که این حمد از سه جهت فراگیر است:
1. اَلْحَمْدُ لِلّهِ : الف و لامی که در «الحمد» به کار رفته، «الف و لام جنس» است و به معنای حمد عمومیت می بخشد و معنا چنین می شود: همه حمدها مخصوص خداوند متعال است.(1)
2. بِجَمِیعِ مَحَامِدِهِ كلِّهَا: واژه «محامد» جمع «مَحمَدة» به معنای آنچه که با آن مدح می شود (عبارات به کار رفته برای حمد) است و مراد از آن صفات کمال و جمال خداوند متعال است.(2) یعنی با تمام آنچه که خداوند متعال مدح شده است، من خدا را حمد می نمایم. با بیان « بجمیع محامده کلّها» هر حمدی که هر موجودی از ملائکه تا انبیاء و اولیای الهی از ابتدای خلقت تا روز قیامت گفته، در مورد خداوند متعال به کار برده می شود. از این رو حمد با این عبارات بسیار جامع و فراگیر است.
3. عَلَی جَمِیعِ نِعَمِهِ كلِّهَا: خداوند متعال نعمت های فراوانی را به بندگان خود عرضه داشته که توانایی شمارش این نعمت ها وجود ندارد (3) برخی از این نعمت ها ظاهری و آشکار و برخی باطنی و مخفی هستند(4) تنها راه که تمامی این نعمت ها مورد سپاس واقع شود، بیان این عبارت است.
آثار و فوائد حمد
در آیات و روایات، آثار و فوائدی برای حمد گفته شده است که بعد از بیان عبارتی جامع برای حمد الهی پرداختن به این آثار و فوائد نقش مؤثری در ترغیب به حمد الهی دارد. برخی از این آثار چنین است:
1. تکمیل کننده دعا: امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «كُلُّ دُعَاءٍ لَا يَكُونُ قَبْلَهُ تَحْمِيدٌ فَهُوَ أَبْتَرُ»(5) هر دعایی که قبلش حمد خدای متعال نباشد ناقص است.
2. افزایش نعمت: امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَى عَبْدٍ مِنْ نِعْمَةٍ فَعَرَفَهَا بِقَلْبِهِ وَ حَمِدَ اللَّهَ ظَاهِراً بِلِسَانِهِ فَتَمَّ كَلَامُهُ حَتَّى يُؤْمَرَ لَهُ بِالْمَزِيدِ.»(6) نعمتی که خداوند به بنده عطا می کند و بنده آن نعمت را با قلبش می شناسد و با زبانش حمد خدا را به جا می آورد، فرمان داده می شود که به آن بنده نعمتی بیشتر عطا شود.
3. سبب تسریع ورود در بهشت: از رسول اکرم (صلّی اللّه علیه و آله) نقل شده : اولین گروهی که وارد بهشت می شوند حمد کنندگان الهی هستند. همان کسانی که در راحتی و سختی خدا را ستایش می کنند. « أَوَّل مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ الْحَامِدُون‏»(7)

___________
(1) تفسیر نمونه ، ج1، ص28.
(2) شرح اصول کافی ملاصالح مازندرانی، ج4، ص279.
(3) سوره نحل ، آیه 18 وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لا تُحْصُوها إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَحيم‏
(4) سوره لقمان، آیه 20  أَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظاهِرَةً وَ باطِنَةً 
(5) كافي، ج‏2، ص: 504.
(6) همان ، ص95.
(7) ارشاد القلوب، ج1،ص124.